De Kloosterwiel
Ontstaan
De Kloosterwiel ontstond doordat de Waal door een oeverwal doorbrak. Dit gebeurde nog voordat er dijken waren in de Bommelerwaard. Zo’n oeverwaldoorbraak heet een crevasse en vormt in een langgerekte, ondiepe waterplas. Bij de Kloosterwiel is dit nog goed terug te zien. De Kloosterwiel ontstond waarschijnlijk in de tiende eeuw, in ieder geval vóór de dijken die tussen de tiende en de elfde eeuw in de Bommelerwaard werden gebouwd. Het wiel heette voorheen St. Pieterswiel.
Om de sterke kwel vanuit de wiel naar de omgeving tegen te gaan, is vroeger een kweldam om de gehele wiel gelegd. De westelijke kweldam lag eerder meer naar het westen. Mogelijk was de kwel zo sterk dat een extra kweldam is aangelegd. Het kan hier dan ook goed nat zijn. De waterstand van de wiel stijgt en daalt met de rivier, de invloed van de Waal is hier goed voelbaar. De wandelpaden liggen nu voor een deel over deze hogere en drogere kweldammen.
Historie
De wiel heeft na haar ontstaan regelmatig een belangrijke rol in de geschiedenis van de stad Zaltbommel gehad. Aan het begin van de 15de eeuw stichtte de Vrouwe van Brakel aan de oost-oever van de wiel een Benedictijner klooster. Op de fundamenten van dit klooster bouwden Augustijner monniken in 1406 een nieuw klooster. Later, in de 16e eeuw werd het complex op last van hertog Karel van Gelre afgebroken omdat het gebouw werd gebruikt als basis voor aanvallen op de stad Zaltbommel. De restanten van het klooster zijn nu helaas niet meer zichtbaar.
Spokende kloosterlingen
Volgens een legende stond er op de plek van het Kloosterwiel vroeger een klooster. Het verhaal gaat dat kloosterlingen afdwaalden van de oude strenge regels van tucht en vlijt. Overdaad, dronkenschap en wellust deden hun intrede in het klooster. Als straf begon de Waal te kolken en te bruisen en overspoelde het Klooster met haar bewoners. In plaats daarvan ligt er nu het Kloosterwiel (dit klopt eigenlijk niet, het klooster heeft naast het wiel gelegen, op de plek waar nu moestuinen liggen). Maar….nog lange tijd herrezen de monniken ’s nachts om, gekleed in witte gewaden, voorbijgangers het wiel in te trekken. Omwonenden keken wel uit om na zonsondergang de dijk te betreden.
Rijkdom aan planten en dieren
De hoeveelheid en soort begroeiing om de Kloosterwiel is door de tijden heen steeds veranderd. Zoveel bos als nu aanwezig is, was er vroeger niet. Het nu aanwezige bos is in de jaren zestig van de vorige eeuw geplant toen de Kloosterwiel nog in eigendom van Staatsbosbeheer was. Vandaag de dag kent de Kloosterwiel een opvallende rijkdom aan planten en dieren, waaronder meerdere beschermde of bedreigde soorten. In het water zijn verschillende bijzondere amfibieën te vinden zoals padden, kikkers en salamanders. De zuidelijke dijk kent een soortenrijke kruidenvegetatie met soorten als Knolboterbloem, Grote centaurie, Knoopkruid, Margriet, Gele morgenster, en Grote ratelaar. In de knotbomen groeit moerasvaren en eikvaren. En in het water bloeien Dotterbloemen, Gele plomp, Kleine lisdodde, Mattenbies, Watergentiaan, en Waterlelie. In de zomer en voorjaar zijn de vele vogels in het bos en het riet goed te horen en soms te zien zoals verschillende spechten, rietzangers, en met een beetje geluk de ijsvogel. En in de herfst zijn het op het vele dode hout veel prachtige zwammen en paddenstoelen te vinden, zoals de eikenvuurzwam, rode bekerzwam, of zalmzwam.
Metamorfose in 2012-2013
Het gebied heeft in 2012-2013 een flinke metamorfose ondergaan. Vanuit het wielenherstelproject in de Landschapsactieplan (2010-2015) van de gemeente is als eerste wiel de Kloosterwiel aangepakt. Doel van het project was het herstel van cultuurhistorische, landschappelijke en ecologische waarde van het wiel. Het landschappelijk schoon rond het wiel weer beter toegankelijk en beleefbaar te maken. En het wegwerken van achterstallig onderhoud zodat het beheer de komende 15 jaar door omwonenden en vrijwilligers van de Natuurwacht Bommelerwaard kan worden gedaan. Hiervoor zijn in de periode 2012-2013 verschillende maatregelen uitgevoerd. Een deel van de oude kweldammen is hersteld. Ook zijn de greppels in het zuidoostelijke deel van de Kloosterwiel weer uitgediept. Hiermee kan het water langer in het gebied worden vastgehouden. Verder is de hakhoutcultuur op de rabatten tussen de greppels teruggebracht en is in het bos flink gedund om meer licht in het bos te brengen. Hiermee is het bos weer aantrekkelijker voor plant en dier. Tot slot zijn wandelpaden en twee bruggetjes aangelegd voor de betere toegankelijkheid van de wiel.
Beheer
De Natuurwacht Bommelerwaard is al 25 jaar actief betrokken bij het beheer. Jaarlijks is de natuurvereniging met omwonenden een aantal weekenden in de winter actief met het beheer in de Kloosterwiel. Daarbij gaat het om het snoeien van bomen, knotten van wilgen, of de wandelpaden van snippers voorzien. Ook verricht de Natuurwacht inventarisatiewerkzaamheden. Begin 2014 hebben wij met de Natuurwacht Bommelerwaard een overeenkomst getekend voor het jaarlijkse beheer van het gebied.